روز به روز بیشتر به این نتیجه می رسم که در روابط بین فردی، بخصوص میان زن و شوهرها، اگر پای آسیب های روانی (اختلالات شخصیت، افسردگی، وسواس و...) در میان نباشد، کافی است آدمها بلد باشند با هم «جرات ورزانه» رفتار کنند. زندگی شیرین می شود.
بیشتر روان شناسان، نگاهی مینی‌مالیستی به جرات ورزی دارند. آن را خلاصه می کنند به چند تکنیک در حوزه مهارت های ارتباطی، که با آنها می شود خودی نشان داد. اما مفهوم اساسی جرات ورزی، یعنی تعامل «برد-برد»، فراتر از اینهاست.
آدمیزاد، یک بعد جانوری دارد. واکنش حیوانات در برابر اضطراب، واکنش «جنگ یا گریز» است. یعنی همان واکنش اگرسیو (سلطه جویانه، پرخاشگرانه) یا پسیو (منفعلانه) خودمان. ما آدمها، در تعامل با دیگران، گرایشی غریزی و ذاتی و زیستی به سوی واکنش های منفعلانه یا پرخاشگرانه داریم. یا می خواهیم ببریم، یا اگر زورمان نرسد، عقب می نشینیم. تا اینجا، غرایزمان دارند ما را پیش می برند.
اما اگر «آدمیزادی» برای ما ارزش است، فراتر از خوی حیوانی مان باید رفتار کنیم. اینجاست که رفتار اسرتیو (جرات ورزانه) به مفهوم ذهنیت و مهارت ایجاد رابطه برد-برد ارزشمند می شود: وقتی یادم باشد در این بازی، طرف مقابل هم اندازه من حق دارد، نه کمتر و نه بیشتر، و می توانم راهی بیابم که هم حال من خوب باشد هم حال او. این می شود خوی آدمیزادی.
باورم این است که آموزش جرات ورزی باید همگانی شود. در مدارس، ادارات، رسانه ها، و همه جا. ما عجیب و غریب به آن محتاجیم. حتی در تعاملات بین المللی مان هم، جرات ورزی بلد نیستیم که گرفتار شده ایم.
این را هم اضافه کنم: مبتلایان به اختلال شخصیت، بسیار برایشان دشوار است که بازی را برد-برد ببینند. آنها فقط برد خودشان را می خواهند و خودشان را صاحب حق می دانند. برای همین هم سخت است با آنها صمیمی شوید. در مشاوره های ازدواج، اگر تشخیص ما اختلال شخصیت باشد، آن ازدواج را تایید نمی کنیم.
اگر دیدید شما همه تلاشتان را می کنید اما نمی توانید با کسی برد-برد بسازید، به اختلال شخصیت شک کنید. در مقابل این افراد، گاهی چاره ای نیست جز دوری. ضرب المثل «دوری و دوستی» را برای آنها ساخته اند. شما نمی توانید کسی را که خودش با خودش دوست است، اما با شما دشمنی می کند، تغییر دهید. پس رها کنید.
به این ترتیب است که آسایش دو گیتی می شود تفسیر این دو حرف: با آدم های سالم جرات ورز باش، از آنها که اختلال شخصیت دارند، دوری کن.